In de documentaire ‘In het spoor van de Poolse bevrijders’ wordt het verhaal verteld van de tienduizenden Poolse soldaten die Breda hebben bevrijd. Waarbij het leven van generaal Maczek wordt gevolgd. “We zijn nog steeds verplicht om deze mensen te eren en met andere ogen kijken naar mensen die zich inzetten voor vrede en veiligheid.”
Op 29 oktober is het precies tachtig jaar geleden dat de soldaten van de Eerste Poolse Panterdivisie Breda hebben bevrijd. De Poolse bevrijders hoopten hun eigen vaderland ook te kunnen bevrijden, maar werden teleurgesteld door de Russische bezetting. Velen van hen brachten daarom tientallen jaren door in ballingschap, in verschillende landen in West-Europa. “De rol die de Polen hebben gehad bij de bevrijding van Nederland en Breda, daar hoorde je eigenlijk heel erg weinig van”, vertelt documentairemaker Raoul de Zwart.
In de voetsporen
Ooggetuigen, deskundigen en kinderen van Poolse oorlogsveteranen vertellen in de documentaire hoe het de Poolse bevrijders vóór, tijdens en vooral na de oorlog is vergaan. Er zijn twee vertellers in de film: Miriam Gunsberg vertelt het verhaal van haar Poolse vader. Terwijl Eugeniusz Kowalski het verhaal van zijn vader vertelt, die een Poolse onderofficier was. De film is op diverse locaties opgenomen in Nederland, Polen en Schotland.
De documentaire volgt het leven van de Poolse generaal Stanisław Maczek, die de Bredase bevrijding in 1944 leidde. “Zijn geschiedenis staat een beetje model voor veel Polen. Daarom heb ik me in het filmverhaal op hem gefocust.” De Zwart wilde Maczek een soort eerbetoon geven. “Hij kon niet terug naar zijn vaderland en kreeg ook geen pensioen. Terwijl deze generaal veel had betekent voor de bevrijding en voor zijn eigen manschappen.” Net als andere Polen werd Maczek door de Russen als verrader beschouwd, omdat ze aan de kant van de geallieerden hadden gevochten.
‘Onder het licht geraakt’
De Zwart ontdekte dat heel weinig Bredanaars wisten over de geschiedenis van de Poolse bevrijders. Dat was voor hem een reden was om de film te maken. “Ze weten wel dat de Polen Breda hebben bevrijd, maar de mensen weten niet dat de Polen zelfs in Engeland en Schotland als een soort uitschot behandeld werden. Terwijl ze aan dezelfde kant als de geallieerden vochten. Het verhaal van de Polen is een beetje vanaf de jaren ’70 onder het licht geraakt.” Om het verhaal van de Poolse soldaten niet te vergeten, wil hij door middel van de documentaire het verhaal doorvertellen, zodat nieuwe en huidige generaties op de hoogte zijn en erover nadenken.
De Zwart wil met de documentaire mensen bewustmaken dat vrede niet vanzelfsprekend is en dat er veel offers zijn gebracht. “De prijs voor de vrede is ontzettend hoog, zeker als je het hebt over de Poolse soldaten die nooit terug konden naar hun eigen land.”
De documentaire is op zaterdag 26 oktober, om 10:00 uur, 15:00 uur en 21:00 uur te zien op BredaNu.
